Obywatelski Projekt Ustawy o statusie Weterana Opozycji Antykomunistycznej.
Obywatelski Projekt Ustawy
o statusie Weterana Opozycji Antykomunistycznej i Korpusie Weterana Opozycji Antykomunistycznej wobec dyktatury komunistycznej PRL w latach 1971-1989.
Rzeczypospolita Polska uznaje szczególne zasługi dla Polski wszystkich obywateli polskich, którzy w latach 1971-1989 z narażeniem własnego życia, wolności osobistej i majątku prowadzili polityczną walkę o suwerenność i niepodległość Ojczyzny w jawnych i podziemnych organizacjach niepodległościowych, w działalności cywilnej i opozycyjnej, w tym w szczególności w NSZZ „Solidarność”.
Uczestnikom politycznej walki o suwerenność i niepodległość Polski oraz ofiarom represji totalitarnego systemu PRL, należy się głęboki szacunek wszystkich rodaków oraz, zgodnie z art. 19 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, szczególna troska i opieka ze strony instytucji państwowych, samorządów terytorialnych i organizacji społecznych.
Sejm stwierdza, że nadszedł czas spóźnionego naprawienia rachunku krzywd. Wielu weteranów politycznej walki o wolną Polskę już nie żyje, a olbrzymia ich większość żyje w zapomnieniu, biedzie i chorobie, pozostawieni samym sobie. Weterani opozycji antykomunistycznej potrzebują solidnej stabilności i materialnej niezależności, ponieważ oni na zawsze stanowią najważniejszą część elit Polski. Póki więc żyją niezbędna jest im niezależność, aby bez obaw mogli i dzisiaj zabierać głos w sprawach kraju.
Wolność warta jest każdej ceny, w tym ceny świadczeń dla weteranów walki o wolność w zamian za wolność osobistą każdego i wolne państwo. Chociaż od odzyskania wolności mija 24 lata, do chwili obecnej Ci cywilni „żołnierze” walki politycznej żadnych świadczeń nigdy nie posiadali i nie posiadają, chociaż w walce tej płacili łamaniem charakterów i życiorysów, więzieniem, cierpieniami własnymi i swoich rodzin, utratą honoru, rodziny i zdrowia, a także złamanymi i nigdy nie rozwiniętymi karierami oraz tułaczką na wygnaniu, przelewem krwi i śmiercią.
Dla oddania należnej czci, szacunku i sprawiedliwości wszystkim pokoleniom, które w latach 1971-1989 czynnie działały na rzecz wolnej i suwerennej Polski, przyczyniając się do odzyskania przez nasz Kraj niepodległości;
Uznając, że bohaterska walka cywilna Polaków o wolność miała swój wymiar indywidualny jak i w szerokim oporze społecznym wobec dyktatury komunistycznej w bohaterskich wystąpieniach wolnościowych, szczególnie zaś w działalności opozycyjnej mającej swe uwieńczenie w ruchu „Solidarność”, który doprowadził ostatecznie do odzyskania przez Polskę niepodległości, przyczyniając się do upadku komunizmu także w Europie i na świecie;
Uznając, że wyżej wymienione formy działalności były realizacją Testamentu Polski Walczącej, uchwala się, co następuje:
Rozdział 1
Przepisy ogólne.
Art. 1. Nie przyznaje się statusu Weterana Opozycji Antykomunistycznej jedynie z tytułu samej przynależności do NSZZ "Solidarność" i innych organizacji opozycyjnych w latach 1971-1989.
Art. 2. Status Weterana Opozycji Antykomunistycznej może uzyskać wyłącznie osoba posiadająca nieposzlakowaną i nie budzącą wątpliwości opinię członka opozycji antykomunistycznej i w stosunku do której brak jest w archiwach Instytutu Pamięci Narodowej dokumentów, o których mowa w art. 8 ustawy.
Art. 3. Weteranem Opozycji Antykomunistycznej może zostać osoba, która w okresie od 1971 r. do końca 1989 r. przez okres co najmniej 12 miesięcy, w kraju lub na emigracji prowadziła nieprzerwanie działalność polityczną przeciw komunistycznej dyktaturze PRL lub była aktywnym członkiem tajnych lub jawnych organizacji, działających na rzecz respektowania praw człowieka, odzyskania suwerenności narodu i niepodległego bytu państwa polskiego i z tego tytułu:
1) była internowana, tymczasowo aresztowana, więziona i skazana lub wielokrotnie zatrzymywana w areszcie na 48 godzin,
2) było przeciwko niej prowadzone postępowanie w prokuraturze, którego skutkiem mogło być skierowanie aktu oskarżenia do sądu,
3) ukrywała się i został przeciwko niej wystawiony list gończy,
4) w trakcie zbiorowych wystąpień lub skrytobójczo została pobita lub zamordowana, albo w wyniku pobicia lub na skutek warunków internowania, więzienia doznała stałego uszczerbku na zdrowiu lub została inwalidą,
5) została zwolniona z pracy, szkoły lub uczelni, pozbawiona własnego warsztatu pracy lub przeniesiona na gorsze warunki pracy i płacy,
6) utraciła lub doznała uszczerbku w posiadanym mieniu,
7) została skazana więcej niż jeden raz przez Kolegium d/s Wykroczeń,
8) była nękana notorycznymi rewizjami, zatrzymaniami lub przesłuchaniami,
9) została zmuszona do opuszczenia Polski bez prawa powrotu do Ojczyzny.
Art. 4. W wyjątkowych wypadkach status Weterana Opozycji Antykomunistycznej może uzyskać osoba pracująca w strukturach i formacjach aparatu władzy PRL, która w latach 1971-1989 przez okres co najmniej 12 miesięcy prowadziła możliwą do udowodnienia współpracę z organizacjami i środowiskami opozycyjnymi wobec dyktatury PRL w kraju lub zagranicą, lub która prowadziła samodzielną i ukrytą, ale możliwą do udowodnienia i poświadczenia działalność na rzecz dobra narodu i niepodległego bytu polskiego państwa z narażeniem na represje
Art. 5. Przepisy ustawy stosuje się także do osób, które nigdy nie zostały internowane lub uwięzione, ale w okresie i w celach, o których mowa w art. 3, nie działając na szkodę środowiska opozycyjnego i niepodległego bytu państwa polskiego, spełniając wymogi art. 2 ustawy:
1) działały w podziemnej drukarni lub prowadziły ją, kolportowały niezależne wydawnictwa, należały do zespołów redakcyjnych tych wydawnictw lub publikowały w nich artykuły,
2) uczestniczyły w prowadzeniu niezależnej działalności społecznej i politycznej.
Art. 6. Dzień 31 sierpnia ustanawia się Dniem Weterana Opozycji Antykomunistycznej.
Rozdział 2
Uzyskiwanie statusu Weterana Opozycji Antykomunistycznej.
Art. 7. 1. Status Weterana Opozycji Antykomunistycznej w drodze decyzji administracyjnej przyznaje Kierownik Urzędu do spraw Kombatantów i Weteranów Opozycji Antykomunistycznej na pisemny wniosek zainteresowanego.
2. Osoba występująca z wnioskiem powinna posiadać rekomendację stowarzyszenia zrzeszającego osoby represjonowane lub działaczy opozycji antykomunistycznej.
3. Do wydania stosownej rekomendacji we wszystkich przypadkach określonych w ustawie, uprawnione jest stowarzyszenie zrzeszające osoby represjonowane lub działaczy opozycji antykomunistycznej wpisane do Krajowego Rejestru Sądowego do końca 2010 roku i we władzach którego nie zasiadają osoby wpisane do katalogu pracowników, współpracowników, funkcjonariuszy, żołnierzy organów bezpieczeństwa państwa na podstawie art. 52a pkt. 6 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz. U. z 2007 r., Nr 63, poz. 424 z późn. zm.)
4. Do wniosku dołącza się dokumenty potwierdzające prowadzenie działalności opozycyjnej oraz doznane represje.
5. Wraz z wnioskiem składa się oświadczenie poparte stosownymi dokumentami o już otrzymanym od państwa polskiego odszkodowaniu lub zadośćuczynieniu z tytułu doznanych represji, o których mowa w art. 3.
Art. 8. Po otrzymaniu wniosku Kierownik Urzędu do spraw Kombatantów i Weteranów Opozycji Antykomunistycznej występuje do Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu o przekazanie informacji o treści posiadanych przez Instytut dokumentów dotyczących Wnioskodawcy w szczególności, czy z treści tych dokumentów nie wynika, że wnioskodawca był pracownikiem, funkcjonariuszem lub żołnierzem organów bezpieczeństwa państwa określonych w art. 5 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz. U. z 2007 r., Nr 63, poz. 424 z późn. zm.), albo czy w archiwum Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu zachowały się dokumenty wytworzone przez wnioskodawcę lub przy jego udziale, w ramach czynności wykonywanych w charakterze tajnego informatora lub pomocnika przy operacyjnym zdobywaniu informacji.
Art. 9. 1. Wydanie decyzji w sprawie statusu Weterana Opozycji Antykomunistycznej następuje po zasięgnięciu opinii Rady Konsultacyjnej działającej przy Kierowniku Urzędu do spraw Kombatantów i Weteranów Opozycji Antykomunistycznej oraz organizacji zrzeszającej wnioskodawcę lub nie zrzeszającej go, ale odpowiadającej terenowi, z którego wnioskodawca pochodzi.
2. W skład Rady wchodzi od 15 do 20 członków.
3. Radę Konsultacyjną tworzą delegowani przedstawiciele stowarzyszeń osób represjonowanych uprawnionych do wydawania rekomendacji, o których mowa w art. 7 ust. 3.
4. Delegowani członkowie Rady są powoływani i odwoływani przez kierownika Urzędu do spraw Kombatantów i Weteranów Opozycji Antykomunistycznej.
5. Kadencja członka Rady wynosi pięć lat.
6. Kierownik Urzędu do spraw Kombatantów i Weteranów Opozycji Antykomunistycznej określi, w drodze zarządzenia, organizację i tryb pracy Rady.
7. Prezes Rady Ministrów określi w drodze rozporządzenia wysokość diet przysługujących członkom Rady Konsultacyjnej z tytułu delegacji i kosztów podróży oraz wykonywanych przez nich zadań, uwzględniając ich zakres.
8. Kierownik Urzędu do spraw Kombatantów i Weteranów Opozycji Antykomunistycznej może odwołać członka Rady w trakcie trwania kadencji jedynie na wniosek delegującej członka organizacji.
9. Kierownik Urzędu do spraw Kombatantów i Weteranów Opozycji Antykomunistycznej publikuje katalog zawierający dane osobowe Weteranów Opozycji Antykomunistycznej.
10. W katalogu umieszcza się imię i nazwisko Weterana (imiona i nazwiska, w tym imiona i nazwiska poprzednie, jeżeli były używane oraz nazwisko rodowe), imiona rodziców oraz datę i miejsce urodzenia.
11. Umieszczenie w katalogu wymaga pisemnej zgody Weterana.
Art. 10. W wydanej decyzji o statusie Weterana Opozycji Antykomunistycznej określa się okres pozbawienia Weterana wolności.
Art. 11. Członkowie posiadający status Weterana Opozycji Antykomunistycznej tworzą Korpus Weterana Opozycji Antykomunistycznej.
Rozdział 3
Uprawnienia emerytalne i pracownicze.
Art. 12. 1. Przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty, do okresów składkowych w wymiarze podwójnym zalicza się:
1) okres pozostawania bez pracy na skutek wyrzucenia lub zwolnienia z powodów politycznych, według wskaźnika 2,6% średniej płacy krajowej brutto,
2) okres pracy w podziemnym wydawnictwie, kolportażu wydawnictw niezależnych i innych formach pracy konspiracyjnej według wskaźnika 2,6% średniej płacy krajowej brutto. Jeśli osoba pozostawała w tym czasie w stosunku pracy, ma prawo wyboru korzystniejszej wysokości świadczenia,
3) okres uwięzienia, internowania lub aresztowania co skutkowało trwałą utratą zdrowia lub inwalidztwem według wskaźnika 100 % średniej płacy krajowej brutto.
2. Osobom mającym ustalone prawo do emerytury lub renty Zakład Ubezpieczeń Społecznych przeliczy na ich wniosek dotychczas przyznane świadczenia według nowych zasad.
Art. 13. Weterani Opozycji Antykomunistycznej mogą przejść na pełną emeryturę w wieku 60 lat w przypadku kobiet i 62 lat w przypadku mężczyzn bez względu na ilość dotychczasowych lat pracy. Dla osób, które uzyskały uprawniony wiek emerytalny i nie pozostają w stosunku pracy, podstawą do wyliczenia wysokości emerytury jest średnia płaca krajowa brutto wyliczona według wskaźnika przeliczeniowego 2,6% za miesiąc poprzedzający złożenie wniosku o przyznanie statusu Weterana Opozycji Antykomunistycznej.
Art. 14. Weteranom pozostającym w stosunku pracy, zwiększa się przysługujący im urlop wypoczynkowy o 5 dni roboczych. Zwiększenie to nie przysługuje, jeżeli osoby te korzystają z urlopu o wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych w ciągu roku.
Art. 15. 1. Rozwiązanie z weteranem stosunku pracy z przyczyn od niego niezależnych w okresie pięciu lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego, może nastąpić jedynie za zgodą kierownika Urzędu do spraw Kombatantów i Weteranów Opozycji Antykomunistycznej oraz działającej przy nim Rady Konsultacyjnej.
2. Zgoda, o której mowa w ust. 1 nie jest wymagana w stosunku do weteranów:
- zajmujących kierownicze stanowiska na podstawie powołania;
- spełniających warunki wymagane do przyznania emerytury;
- z którymi zostaje rozwiązany stosunek pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika.
Rozdział 4
Uprawnienia medyczne i socjalne.
Art. 16. Państwo zapewnia Weteranowi poza kolejką dożywotnią i bezpłatną, pełną opiekę zdrowotną i medyczną w publicznej służbie zdrowia oraz leczenie sanatoryjno-uzdrowiskowe wraz ze zwolnieniem z opłat klimatycznych.
Art. 17. 1. W ciągu dwóch lat od dnia wejścia w życie ustawy państwo zapewni wybudowanie lub utworzenie Domów Weterana, docelowo po jednym w każdym województwie.
2. Uprawnionymi do zamieszkania w Domu Weterana są w pierwszej kolejności weterani samotni, niezdolni do samodzielnego zamieszkiwania ze względu na zły stan zdrowia i wymagający stałej opieki.
3. Rada Ministrów określi w drodze rozporządzenia organizację i funkcjonowanie Domów Weterana, zakres opieki socjalnej i medycznej dla pensjonariuszy oraz zasady i koszt pobytu pensjonariuszy.
Rozdział 5
Uprawnienia obywatelskie.
Art. 18. Prezes Instytutu Pamięci Narodowej występuje do Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej o nadanie Krzyża Wolności i Solidarności osobie, która uzyskała status Weterana Opozycji Antykomunistycznej.
Art. 19. 1. Weterani Opozycji Antykomunistycznej, którzy z tytułu swojej działalności zostali pozbawieni wolności, otrzymują jednorazowe zadośćuczynienie finansowe w wysokości 20 000 złotych za każdy miesiąc pozbawienia wolności.
2. Jeżeli pozbawienie wolności trwało krócej niż miesiąc, kwota o której mowa w ust. 1. przysługuje w wysokości proporcjonalnej za każdy dzień osadzenia.
3. Kwota zadośćuczynienia ulega pomniejszeniu o uzyskane dotychczas zadośćuczynienia.
4. Za zgodą Weterana, zamiast jednorazowego zadośćuczynienia finansowego państwo może nadać mu na własność ziemię, obszar lasu, nieruchomość budynkową lub lokalową lub inne dobro w naturze, będące własnością Skarbu Państwa, o wartości co najmniej równorzędnej należnemu zadośćuczynieniu finansowemu.
Art. 20. 1. Przyznaje się Weteranowi dożywotnią i comiesięczną Rentę Honorową w wysokości 50% średniej płacy krajowej brutto.
2. Renta ta podlega corocznej waloryzacji o wskaźnik inflacji, zgodnie ze średniorocznym wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych dla gospodarstw domowych publikowanym przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
3. Renta przysługuje niezależnie od innych osiąganych przez Weterana dochodów oraz jest wolna od podatku dochodowego od osób fizycznych i składek na ubezpieczenie społeczne.
4. W przypadku śmierci Weterana przyznana renta jest wypłacana dożywotnio współmałżonkowi pod warunkiem, że współmałżonek takiej renty nie posiada i brak jest w stosunku do jego osoby w archiwach Instytutu Pamięci Narodowej dokumentów, o których mowa w art. 8 ustawy.
5. Wypłaty renty dokonuje Kierownik Urzędu do spraw Kombatantów i Weteranów Opozycji Antykomunistycznej z części budżetu państwa, której jest dysponentem.
6. Pierwszej wypłaty dokonuje się w formie wskazanej we wniosku w terminie jednego miesiąca od dnia doręczenia wnioskodawcy decyzji o przyznaniu statusu Weterana.
Art. 21. 1. Małżonkowi, rodzicom oraz rodzeństwu osoby skrytobójczo lub w wystąpieniach zbiorowych zamordowanej z pobudek politycznych, związkowych i religijnych, w tym osób duchownych według wykazu Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, przyznaje się jednorazowe zadośćuczynienie finansowe w wysokości nie mniejszej niż 100 000 złotych. Za zgodą zainteresowanego przyznaje się równowartość wynagrodzenia w postaci, o której mowa w art. 19 ust. 4 ustawy.
2. Dotychczas otrzymane zadośćuczynienie lub odszkodowanie z tego tytułu zalicza się w poczet należnego zadośćuczynienia.
Art. 22. Weteranowi przyznaje się dożywotnią 50% ulgę na przejazdy i przeloty wszelkimi środkami zbiorowej komunikacji krajowej każdej klasy w granicach Rzeczpospolitej Polskiej.
Art. 23. Weteranowi przysługuje dożywotnie zwolnienie z opłat abonamentu RTV.
Art. 24. Weteranowi przysługuje dożywotnia 30% ulga z tytułu kosztów energii elektrycznej, wody i gazu w jednym stałym miejscu zamieszkania.
Art. 25. Weterani są zapraszani przez władze państwowe i samorządowe na oficjalne lokalne i centralne święta i inne uroczystości dotyczące spraw niepodległego bytu państwa polskiego oraz traktowani przez nie jako specjalni goście honorowi.
Art. 26. Jeżeli rodzina nie zdecyduje inaczej, pogrzeb weterana odbywa się na koszt Skarbu Państwa w uroczystej oprawie honorowej.
Rozdział 6
Przepisy przejściowe i końcowe.
Art. 27. 1. Rada Ministrów określi w drodze rozporządzenia w terminie miesiąca od daty wejścia w życie ustawy tryb postępowania przy rozpoznawaniu, wypłacaniu oraz finansowaniu świadczeń, o których mowa w niniejszej ustawie, mając na uwadze również zapewnienie sprawnej obsługi tych świadczeń.
2. Uprawnienia i świadczenia przewidziane w ustawie są przyznawane na wniosek osoby uprawnionej.
3. Przewidziane w ustawie uprawnienia i świadczenia przysługują uprawnionemu od dnia złożenia wniosku o przyznanie statusu Weterana Opozycji Antykomunistycznej.
4. Z dniem ogłoszenia ustawy organizacja zrzeszająca osoby represjonowane oraz inne środowiska opozycji antykomunistycznej w PRL, spełniająca kryteria art. 7 ust. 3, otrzymuje status organizacji represjonowanych uprawniający do umieszczenia w wykazie Urzędu do spraw Kombatantów i Weteranów Opozycji Antykomunistycznej.
Art. 28. 1. Z chwilą wejścia w życie ustawy Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych staje się Urzędem do Spraw Kombatantów i Weteranów Opozycji Antykomunistycznej.
2. Urząd do spraw Kombatantów i Weteranów Opozycji Antykomunistycznej jest centralnym organem administracji rządowej podległym Prezesowi Rady Ministrów.
Art. 29. Ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia jej ogłoszenia.
Niniejsza Ustawa jest:
1. wypełnieniem art. 19 Konstytucji RP, nakładającym obowiązek na państwo otoczenia specjalną opieką i troską osób, które na wcześniejszym etapie swojego życia aktywnie uczestniczyły w walce o niepodległość Polski i niepodległość ta została uzyskana w określonym procesie historycznym. Artykuł ten mówi o wyjątkowym i specjalnym traktowaniu osób, które przyczyniły się do uzyskania upragnionej wolności i niepodległości Polski. Stanowi o obowiązku państwa względem osoby, która uczestniczyła w walce, a więc w działaniach łączących się z użyciem siły choćby tylko przez jedną ze stron do upragnionej wolności i niepodległości Polski.
Pomoc tym osobom zgodnie z ustawą zasadniczą, ma mieć wymiar specjalny i zapewniać godny poziom życia, więc intensywność i opieka państwa musi odróżniać się In plus od powszechnego zakresu świadczeń (por. komentarze, Wydawnictwo Sejmowe 2007). Intencją ustawodawcy jest więc świadczenie przez państwo polskie godnej satysfakcji moralnej i rekompensaty materialnej dla osób, które przyczyniły się do odzyskania niepodległego bytu naszego państwa oraz
2. wykonaniem uchwały Sejmu z dnia 01.02.1992r. zobowiązującym się do naprawienia szkód i krzywd wyrządzonych obywatelom z powodów politycznych, jak również
3. wykonaniem uchwały Sejmu z dnia 18.06.1998r., w której Parlament zobowiązał się do uczynienia wszystkiego co możliwe, aby wynagrodzić krzywdy powstałe w czasie komunistycznych rządów. Sejm uznał, że budowanie demokracji wymaga umocnienia wartości i zasad, dzięki którym Polska przetrwała czas zniewolenia. Stwierdził ponadto, że sprawiedliwość, naprawienie krzywd to są podstawowe obowiązki i jednocześnie warunki funkcjonowania państwa prawa. Wykonanie tej uchwały Sejm uznał 15 lat temu za swój moralny obowiązek.
Projekt opracowali:
Andrzej Rozpłochowski, Andrzej Sobieraj, Janusz Olewiński i Wojciech Borowik przy współpracy mecenasa Jacka Hejzy.
Warszawa 18 maja 2013 r.